De mensen achter de grote getallen: DSB-gedupeerden aan het woord over hun behoeften, verwachtingen en ervaringen met een collectieve afwikkeling van hun schade

VR-kort
Artikel
06 juli 2016

C.J.M. van Doorn
Het collectief afwikkelen van massale schadevoorvallen is vanuit het oogpunt van efficiëntie en beheersbaarheid aangewezen. Zo worden kosten en inspanningen voorkomen die gepaard gaan met het voeren van een groot aantal procedures, waarin gelijksoortige vorderingen spelen en gelijksoortige vragen rijzen. Volgens de wetgever heeft een collectieve afwikkeling van massale schadevoorvallen niet alleen voor de schadeveroorzaker en de maatschappij, maar ook voor de individuele benadeelde meerwaarde. De gedupeerde consument staat er immers niet alleen voor: de krachten kunnen worden gebundeld en de emotionele en financiële lasten kunnen worden gedeeld. De vraag rijst echter of er met de huidige collectieve afwikkelingspraktijk voldoende recht wordt gedaan aan de belangen van de individuele benadeelde. In hoeverre komt een collectieve afwikkelingsprocedure aan de belangen van zo vele benadeelden tegemoet?
Deze vraag vormde de aanleiding voor een empirisch onderzoek dat onder DSB-gedupeerden is uitgevoerd. Het onderzoeksproject had tot doel de belangen van benadeelden in de DSB-affaire in kaart te brengen en na te gaan in hoeverre benadeelden ervaren hebben dat middels het collectieve schadeafwikkelingstraject aan hun belangen tegemoet wordt gekomen.
Gezien het beperkt aantal afgenomen interviews met gedupeerden over hun belangen vindt de auteur het onverantwoord om generaliseerbare uitspraken te doen. Desalniettemin geven de onderzoeksresultaten eerste inzichten in de belangen die benadeelden kunnen hebben in situaties van (financiële) massaschade en een collectieve afwikkeling daarvan. De onderzoeksresultaten liggen grotendeels in het verlengde van wat uit eerder belangenonderzoek volgt. Zo lijken belangen als financiële compensatie, erkenning, wraak of vergelding en het voorkomen dat anderen hetzelfde overkomt ook in situaties van (financiële) massaschade belangrijke behoeften van benadeelden te zijn. De specifieke context van (financiële) massaschade brengt mee dat sommige belangen een andere invulling krijgen of een andere rol gaan spelen. Opvallend en nieuw ten opzichte van eerder verricht onderzoek is dat ook bij benadeelden met financiële schade immateriële behoeften zo’n grote rol spelen. Ook de informatie die dit onderzoek oplevert over het als benadeelde onderdeel uitmaken van een collectief is interessant: enerzijds geeft dat de gedupeerden een gevoel van opluchting en bevestiging, anderzijds brengt dat bepaalde verwachtingen over de te bereiken uitkomst met zich mee.
Zowel voor de wetenschap als voor de praktijk ligt er een taak om aan de slag te gaan met deze uitkomsten. Door middel van wetenschappelijk onderzoek, eventueel naar aanleiding van experimenten in de praktijk, moet meer kennis worden vergaard over immateriële behoeften van benadeelden in situaties van massaschade. Voor alle betrokken professionals ligt er de taak zich (meer) bewust te zijn van het feit dat gedupeerden meer behoeften hebben dan enkel het verkrijgen van financiële compensatie. Meer concreet kan er door rechtshulpverleners worden nagedacht over en worden geëxperimenteerd met maatregelen die aan immateriële behoeften tegemoetkomen: in collectieve schikkingen kunnen bijvoorbeeld afspraken over excuses of andere ‘erkenningsmaatregelen’ gemaakt worden. Rechtshulpverleners zullen bovendien verwachtingen van benadeelden over wat een situatie van massaschade inhoudt en voor hen kan opleveren, in goede banen moeten leiden. Ook kunnen zij nadenken over en experimenteren met het benutten van de voordelen van een grote groep benadeelden. In relatie tot immateriële behoeften: hoe kunnen benadeelden ervaringen uitwisselen en elkaar helpen?
Naar mening van de auteur moet een afwikkelingspraktijk worden ontwikkeld die meer en beter inspeelt op de behoeften van slachtoffers van massaschade. Uiteindelijk zijn de schadeafwikkelingsprocedures er immers voor de slachtoffers: de door hen geleden schade en het door hen ondergane leed moet hersteld worden.
 

Bron: 
NTBR mei 2016, afl. 5, p. 144-151