VR 2018/160 Shaken baby; uitleg opzetclausule in AVP; maatschappelijke functie.

In januari 2008 heeft verweerder zijn destijds 5 maanden oude zoontje meermalen met kracht door elkaar geschud. Als gevolg daarvan is een zgn. 'shaken baby syndroom' ontstaan. In deze procedure staat de vraag centraal of Reaal (de aansprakelijkheidsverzekeraar van verweerder) dekking voor de aansprakelijkheid van verweerder kan weigeren met een beroep op de zgn. opzetclausule. De Hoge Raad zet vooraf, in het belang van de rechtseenheid, uitgebreid uiteen hoe een beroep op de opzetclausule moet worden beoordeeld. Daarbij is met name van belang dat het Verbond van Verzekeraars de opzetclausule naar aanleiding van het arrest Aegon/Van der Linden (ECLI:NL:HR:1998:ZC2771) heeft gewijzigd en een uitgebreide toelichting op die gewijzigde clausule heeft gegeven. Op basis van die toelichting overweegt de Hoge Raad dat:"voor toepassing van de opzetclausule bij een schadevoorval uitgangspunt [is] dat sprake moet zijn van een opzettelijke en wederrechtelijke gedraging van de verzekerde die objectief bezien gericht is op het doen ontstaan van letsel of zaakschade, en waarbij het in feite toegebrachte letsel of de zaakschade naar objectieve maatstaven als een te verwachten of normaal gevolg van de desbetreffende gedraging kan worden aangemerkt."De Hoge Raad voegt daar echter aan toe dat er blijkens de toelichting ruimte is voor maatwerk. Gelet op de maatschappelijke functie van een AVP-verzekering moet de opzetclausule zodanig worden toegepast "dat redelijke en maatschappelijk aanvaardbare resultaten worden bereikt". Dat betekent dat er soms aanleiding kan zijn om, in een situatie waarin op zichzelf wordt voldaan aan de voorwaarden voor toepassing van de opzetclausule, te oordelen dat de clausule vanwege de bijzondere omstandigheden van het geval naar haar strekking toch niet van toepassing is. Daarbij "komt gewicht toe aan diverse factoren, waaronder de aard van de onrechtmatige gedraging van de verzekerde, de omstandigheden waaronder deze is verricht, de mate waarin de verzekerde een verwijt van zijn gedraging gemaakt kan worden of andere subjectieve omstandigheden aan diens zijde, en de aard en de ernst van de schadelijke gevolgen, een en ander bezien in het licht van de strekking en maatschappelijke betekenis van de AVP."De motiveringsklachten die Reaal tegen het oordeel van het hof heeft gericht, zijn op zichzelf gegrond. De Hoge Raad doet de zaak echter zelf af en verwerpt het beroep, met de volgende overwegingen: - "In het onderhavige geval is sprake van een opzettelijke gedraging (het door elkaar schudden), die was gericht tegen een persoon en naar objectieve maatstaven als een te verwachten of normaal gevolg hersenletsel kan meebrengen, en daarom objectief bezien gericht was op het toebrengen van zodanig letsel", zodat op zichzelf is voldaan aan de voorwaarden voor toepassing van de opzetclausule. - Het hof heeft echter vastgesteld dat verweerder feitelijk slechts de bedoeling had het huilen van de baby te stoppen, dat hij zich van het wederrechtelijke karakter van zijn handelen niet bewust was en dat hij stopte met zijn handelen zodra hij zich dat karakter realiseerde. Ook wordt in een met het oog op de strafzaak opgemaakte psychologische rapportage geconcludeerd dat verweerder met betrekking tot dit handelen sterk verminderd toerekeningsvatbaar was, hetgeen in de strafzaak aanleiding is geweest om te volstaan met een schuldigverklaring zonder oplegging van straf. Deze omstandigheden staan op zichzelf niet in de weg aan toepassing van de opzetclausule, maar kunnen wel bijdragen aan het oordeel dat toepassing van de opzetclausule in dit geval, mede gelet op de overige bijzonderheden daarvan, niet tot een redelijk en maatschappelijk aanvaardbaar resultaat leidt. - "Gelet op het voorgaande dient te worden geoordeeld dat het door elkaar schudden van de baby - ook al heeft verweerder dat op zichzelf genomen opzettelijk gedaan en is hij daarvoor strafrechtelijk veroordeeld - gelet op de omstandigheden van het geval niet kan worden aangemerkt als het soort gedrag waarop de opzetclausule blijkens de Toelichting het oog heeft, en dat in het licht van de maatschappelijke functie van de AVP van dader- en slachtofferbescherming, de opzetclausule in dit geval buiten toepassing dient te blijven."